ร.ศ.นพ.เทอดชัย ชีวเกตุ อดีตเลขาธิการมูลนิธิขาเทียมในสมเด็จพระศรีนครินทรา บรมราชชนนี ผู้ที่ได้รับรางวัล แมกไซไซ ประจำปี 2551 ได้ให้รายละเอียดและความเป็นมาของมูลนิธิขาเทียมฯ ในโอกาสที่คณะกรรมการโครงการฝันเป็นจริง จากลอส แอนเจลิส นำเงินจากการจัดงานการกุศลที่แอลเอ จำนวน 1,451,561.30 บาท ทูลเกล้าฯ ถวายสมเด็จพระเทพฯ ที่จังหวัดเชียงใหม่ เมื่อวันพุธที่ 23 มกราคม ที่ผ่านมา

...เมื่อก่อนขาเทียมมีราคาแพง ต้องใช้วัสดุที่นำเข้าจากต่างประเทศ ราคาประมาณเจ็ดพันบาท ชาวไร่ชาวนาไม่มีโอกาสได้ขาเทียม

เมื่อปี พ.ศ. 2534 ผมทำขาเทียมจากขยะพลาสติก คือขวดยาคูลท์และขวดเครื่องดื่มที่ทำด้วยพอลิสไตรีน นำมาละลายในทินเนอร์จนเข้มข้น แล้วเอามาขึ้นเป็นตอขา เวลาตัดขาส่วนที่เหลือจะเรียกว่าตอ ส่วนของขาที่เอามาสวมกับตอขาเรียกว่าซ็อคเก็ต ทำด้วยพอลิสไตรีนซึ่งมีใยเสริมข้างในเป็นผ้าก๊อซหรือเป็นถุงผ้า ให้เป็นโครงยึดเหมือนกับไฟเบอร์ ขาเทียมต้องมีเท้า ตัวเชื่อมระหว่างซ็อคเก็ตกับเท้าเรียกว่าไพล็อต ส่วนแกนหน้าแข้งใช้อะลูมิเนียม

ตอนนั้นผมใช้ทุนส่วนตัวทำอะลูมิเนียมให้คนไข้ฟรี จริงๆ แล้วซื้อมาก็ได้ แต่ใช้วิธีเอากล่องไปตั้งใกล้ๆ เครื่องที่ขายเครื่องดื่ม และบอกว่าเก็บเอาไปทำขาเทียม คนก็เลยสนใจโดยเฉพาะฝรั่งมาทำรายการ “ดิสคัพเวอรี่” ล่าสุดของ บียอน 2000 ของออสเตรเลีย ต่อมาบีบีซี ทำให้ข่าวกระจายไปทั่ว

คุณสมเกียรติ ถึกเจริญ คุณพนอศรี เทียนทอง และคนไทยในแอลเอก็อยากมีส่วนร่วมด้วย จึงรณรงค์ช่วยกันเก็บอะลูมิเนียมหูกระป๋องส่งมาให้ มีคนถามว่าทำไมไม่เอากระป๋อง ก็เพราะกระป๋องเต็มหนึ่งกล่องได้กิโลกว่า แต่หูได้ถึง 2-3 กิโล เรารวบรวมส่งไปที่โรงหลอม รีดออกมาเป็นชิ้นส่วนที่ต้องการ เมื่อชาวต่างประเทศมาเห็นแล้วกลับไปช่วยกัน เราจึงได้หูกระป๋องจากทั่วโลก พวกเรือสำราญพอมาถึงสัตหีบก็ขนส่งมาให้เป็นร้อยๆ กิโล

การทำขาเทียมจากขวดยาคูลท์และหูกระป๋อง ต้นทุนประมาณเจ็ดร้อยบาท จากเมื่อก่อนเจ็ดพันบาท เราจึงทำให้คนไข้ฟรี เมื่อความทราบถึงสมเด็จย่าฯ สมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี พระองค์ทรงรับสั่งว่า ถ้าวันหลังทำขาเทียมให้คนไข้ มาเบิกเงินจากพระองค์ ไม่ต้องจ่ายเอง 

ครั้งนั้นสมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากัลยาณิวัฒนา กรมหลวงนราธิวาสราชนครินทร์ ประทับอยู่ด้วย ทรงกราบทูลสมเด็จย่าฯ ว่า ถ้าแม่ให้หมอเทอดชัยทำขาเทียมแล้วเบิกเงิน หมอก็ต้องวิ่งขึ้นวิ่งลงกรุงเทพฯ เชียงใหม่ ทำไมแม่ไม่ตั้งเป็นมูลนิธิหรือเป็นกองทุนอย่างที่แม่เคยทำ

สมเด็จย่าฯ ตรัสว่าท่านมีงานที่ต้องดูแลหลายอย่าง ท่านไม่มีเวลา ให้สมเด็จพระพี่นางฯ เป็นประธาน ซึ่งพระพี่นางตรัสว่าไม่มีบารมีพอ ขอให้แม่เป็นประธานแล้วท่านจะช่วย สมเด็จย่าฯ จึงโปรดเกล้าฯ ให้จัดตั้งเป็นมูลนิธิขาเทียม โดยพระองค์ท่านเป็นองค์ประธานกิตติมศักดิ์ และสมเด็จพระพี่นางฯ เป็นองค์ประธาน

มูลนิธิฯ จดทะเบียนเมื่อวันที่ 17 สิงหาคม พ.ศ. 2535 โดยมีวัตถุประสงค์ หนึ่ง จัดทำขาเทียมให้คนพิการที่ยากไร้ ด้อยโอกาสไม่เลือกเชื้อชาติหรือศาสนาฟรี สอง พยายามใช้วัสดุในประเทศ สาม พยายามเผยแพร่วิชาทำขาเทียมจากขวดยาคูลท์ให้โรงพยาบาลต่างๆ สี่ ให้คิดค้นประดิษฐ์เครื่องช่วยคนพิการด้วย โดยสมเด็จย่าฯ ได้พระราชทานเงินเป็นทุนให้กับมูลนิธิฯ ห้าแสนบาท สมเด็จพระพี่นางเธอทรงสมทบอีกเจ็ดแสนห้าหมื่นบาท

ตอนที่ผมทำขาเทียมจากยาคูลท์ สถานีโทรทัศน์อาซาฮีทราบก็มาดู เห็นว่าใช้การได้ดี ชวนผมไปทำขาเทียมให้เด็กขาขาดใต้เข่า อายุ 2-3 ขวบ ที่เขมร เพราะแม่อุ้มไปด้วยแล้วไปเหยียบกับระเบิด แม่ตายส่วนลูกถูกสะเก็ดระเบิดขาขาด พอเด็กคนนี้โตขึ้น ทางผู้สื่อข่าวอาซาฮีช่อง 10 ของญี่ปุ่น รายงานมาที่กรุงเทพฯ พอผมไปทำขาเทียมให้ ไปออกข่าวที่ญี่ปุ่น ชาวญี่ปุ่นส่งเงินมาให้ทำขาเทียมให้ผู้พิการขาขาดจากการเหยียบกับระเบิด ประมาณแปดแสนบาท ผมจึงมีเงินจำนวนนี้เหลืออยู่

ตอนที่ก่อตั้งมูลนิธิฯ ผมได้เอาเงินจำนวนนี้สมทบด้วย ตอนแรกผมคิดจะตั้งเอง ไปติดต่อทางอำเภอบอกว่าต้องใช้เวลาสองปี ผมจึงเก็บเงินนั้นไว้ ส่วนหนึ่งนำมาทำขาเทียม พอสมเด็จย่าฯ ทรงจัดตั้งมูลนิธิฯ พระองค์รับสั่งให้ผมเข้าเฝ้าเมื่อวันที่ 16 สิงหาคม 2535 วันรุ่งขึ้นก็จดทะเบียนเลย ด้วยเงินเริ่มต้นสองล้านบาท

การทำขาเทียมให้คนพิการขาขาดที่ยากจน ด้อยโอกาส พวกนี้อยู่ในชนบท เราก็จัดเป็นหน่วยทำขาเทียมพระราชทานเคลื่อนที่ มีแพทย์และช่าง วัสดุทุกอย่างผลิตเองทั้งหมด นำวัสดุชิ้นส่วนและเครื่องมือทุกอย่างไปด้วย ไปที่ไหนก็จะนัดให้คนพิการมาพบ แรกๆ 10-20 คน พอไปถึงก็วัด หล่อแล้วทำเป็นขาเทียม 3-4 วันคนไข้ก็ได้รับขาเทียม เมื่อก่อนกว่าจะได้ใช้เวลาเป็นอาทิตย์เป็นเดือน

 เราพยายามประดิษฐ์ชิ้นส่วนขึ้นมาตามมาตรฐานสากล แต่มีข้อด้อยตรงความรู้ทางด้านวัสดุ โลหะวิทยา และใช้ของในบ้านเราซึ่งอาจไม่ค่อยทน ขาเทียมที่ทำให้คนไข้จะต้องเป็นขาเทียมที่ดี คือหนึ่ง สวมใส่สบาย สอง เดินได้เหมือนธรรมชาติของเขา  สาม เบาประมาณกิโลเดียว (ทำจากขวดยาคูลท์เบามาก) ของต่างประเทศ 1.7 กิโล คนไข้ชอบของเราเวลาเสียซ่อมง่าย พอแตกแค่เอาขวดยาคูลท์ละลายในทินเนอร์ แล้วเอามาทาเชื่อมได้ 

ปกติพวกเราเวลาเดิน ขาจะมีน้ำหนักตั้งแต่เล็กจนไม่รู้สึก ถ้าเขาถูกตัดขาแล้วใส่ขาเทียมที่ต้องใช้พลังงานแบกน้ำหนักเกือบสองกิโล  แต่ถ้าหนักไม่ถึงกิโล คนไข้รู้สึกสบาย ทำให้มูลนิธิฯ เป็นที่นิยม

ด้วยที่สมเด็จย่าฯ ทรงใส่พระทัยในเรื่องนี้ เวลาไปทำที่ไหน ถ้าพระองค์มีเวลาจะเสด็จไปเป็นองค์ประธานในการพระราชทานขาเทียม ฉะนั้นข่าวจะออกในข่าวในพระราชสำนัก ทำให้คนรู้จักมากขึ้น มีคนบริจาคมากขึ้น ตั้งแต่ พ.ศ. 2534 เป็นต้นมา

พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 9 ทรงสนพระทัย ทรงรับสั่งให้ผมเข้าเฝ้า และทำรายงานถวายว่าเอาขวดยาคูลท์มาละลายในทินเนอร์ พระองค์ท่านทรงเป็นห่วงว่า เดี๋ยวหมอและช่างจะติดทินเนอร์กันหมด พระองค์ทรงพระราชทานพลาสติกที่เราต้องการใช้ในสากลและปรับปรุงขึ้นมา แต่พลาสติกเหล่านี้ผลิตในเมืองไทย จึงทรงรับสั่งให้ท่านองคมนตรี กำธน สินธวานนท์ ไปคุยกับบริษัทที่ผลิตโพลี่โพทาลีน ก็ได้พัฒนาวิธีการทำขาเทียม

เมื่อก่อนถ้าตั้งใจทำเต็มที่ขาหนึ่งใช้เวลาประมาณหนึ่งอาทิตย์ หากรอโรงพยาบาลของหลวงหลายเดือน พอพัฒนาวิธีการทำ โดยใช้ทราย คนไข้จะได้เบ้าที่มีรูปร่างขนาดเท่ากับต่อขาทุกส่วน ไม่มีส่วนไหนกดที่ขา แล้วเราก็สามารถทำเสร็จในเวลาหนึ่งวัน คนไข้มาเก้าโมงเช้า สามโมงเย็นเดินกลับบ้านด้วยขาเทียม

นอกจากนี้เรามีการผลิตชิ้นส่วนขาเทียมเองทั้งหมด ข้อเข่าเทียมซื้อของนอกข้อละสองหมื่นกว่า ทั้งหมดประมาณสี่หมื่น พอผลิตเอง ต้นทุน 3,000-4,000 บาทเท่านั้น ทางโรงพยาบาลต่างๆ ก็อยากได้ เราขายราคาต้นทุน ทำให้โรงพยาบาลสามารถทำขาเทียมให้คนไข้ได้ฟรี ตอนหลังมี 30 บาทรักษาทุกโรค คนที่ขาขาดก็ได้ขาเทียมฟรี ทางโรงพยาบาลเบิกกับรัฐบาลได้ประมาณเจ็ดพันบาท เท่ากับว่ามูลนิธิฯ มีรายได้เพิ่มขึ้น ทางโรงพยาบาลก็ทำขาเทียมให้คนไข้ได้ฟรี และยังมีเงินพอที่จะจ้างช่างได้  

ตลอดระยะเวลา 22 ปีที่ผมได้ทำ จัดหน่วยเคลื่อนที่ 100 กว่าครั้ง ไปทำในต่างประเทศ พม่า ลาว มาเลเซีย เขมร บังกลาเทศ ตอนที่ตึกไฟไหม้ถล่ม อินโดนีเซียตอนสึนามิ เพื่อจะให้คนพิการขาขาดซึ่งเป็นชาวบ้านอาศัยในชนบทได้รับขาเทียมอย่างทั่วถึง

หลังจากหน่วยเคลื่อนที่ไป เขาได้รับทั่วถึงแต่ไม่ยั่งยืน ชาวบ้านทำงานหนัก ทำไร่ทำนา 2-3 ปีก็พัง ถ้าพังแล้วเราไม่ไปเขาก็ไม่มีขาเทียม จึงตั้งโรงพยาบาลอำเภอ ให้ผู้อำนวยการโรงพยาบาลคัดเลือกผู้พิการมาอบรมวิธีทำขาเทียม ซึ่งเขาสามารถทำขาเทียมให้คนไข้ในท้องถิ่นได้ หมายความว่าคนพิการทำขาเทียมให้กับคนพิการที่มาขอรับบริการ คนพิการขาขาดที่เป็นช่างย่อมเข้าใจหัวอกคนพิการด้วยกัน รู้ว่าขาเทียมดีหรือไม่ดีอย่างไร ฉะนั้นเขาทำขาเทียมที่ดีด้วยหัวใจและน้ำใจ ทำให้คนพิการได้รับการดูแลอย่างดี

ตลอดระยะเวลาที่ผ่านมา เราตั้งโรงงานขาเทียมชุมชน 50 กว่าโรง เราทำขาเทียมให้คนพิการสองหมื่นห้าพันราย อย่างที่ “หลวงวิจิตรวาทการ” ท่านว่า จงทำดีแต่อย่าเด่นจะเป็นภัย ไม่มีเขาอยากเห็นเราเด่นเกิน เราก็ได้รับคำติฉินนินทาต่างๆ ที่ทำให้ไม่มีความสุข ผมจึงลาออก ขณะนั้นมูลนิธิฯ มีสินทรัพย์แปดร้อยกว่าล้านบาท เงินสดเจ็ดร้อยกว่าล้าน ในระหว่างเวลานั้น ดร.ทิพาภรณ์ เยสุวรรณ์ เป็นผู้อำนวยการมูลนิธิฯ ได้ช่วยกันทำตั้งแต่แรกเริ่ม พอผมลาออกก็ลาออกด้วย 

ผมขอขอบคุณชาวไทยในแอลเอ ที่ยังคงร่วมทำบุญกุศลเพื่อนำเงินมาสนับสนุนในการทำขาเทียมช่วยเหลือคนพิการด้อยโอกาส และนำความเจริญมาสู่จังหวัดเชียงใหม่ต่อไป

ถึงแม้ว่าช่วงหลังผมลาออกจากตำแหน่งแล้วก็ตาม แต่ก็ยังสนับสนุนการดำเนินงานของคนไทยในแอลเอ ที่ทุ่มเทกำลังกายกำลังใจรวมทั้งบริจาคเงินมาช่วยเหลือบ้านเกิดเมืองนอน ผมสังเกตเห็นคนไทยที่ประสบความสำเร็จได้กลับมาช่วยเหลือบ้านเมืองเท่าที่ทำได้

ผมรู้สึกชื่นชมและภูมิใจ ที่ท่านเสียสละเพื่อสิ่งที่ตั้งใจทำทุกวันนี้และทำต่อไป ขอให้ทุกท่านประสบความสำเร็จ มีความสุขความเจริญยิ่งๆ ขึ้นไป.