อีกทั้งผู้ต้องหาคนไทยเกือบทั้งหมด ถูกตั้งข้อหาเป็น trafficker หรือเป็นผู้กระทำการค้ามนุษย์ และ house bosses หรือหัวหน้าซ่องโสเภณี ถือเป็นบุคคลในระดับ “หัวแถว” ของขบวนการ โดยปล่อยให้หน้าที่ลิ่วล้อคอยอำนวยความสะดวก แบบที่เรียกว่า facilitator เป็นข้องชาวอเมริกัน ที่ส่วนหนึ่งเริ่มต้นโดยการเป็นลูกค้าใช้บริการมาก่อน...
ข่าวบอกว่าตอนนี้ อัยการกำลังเจรจากับกลุ่มผู้ต้องหาเหล่านี้ โดยหวังจะ “เมคดีล” เพื่อเอาผิดกับหัวหน้าแก๊ง หนือบุคคลระดับหัวแถวของกระบวนการค้าหญิงไทย ซึ่งยังลอยนวลอยู่ที่เมืองไทย
ข่าวอื้อฉาวที่ข้องเกี่ยวกับชื่อเสียงของประเทศไทยและคนไทยเช่นนี้ กงสุลใหญ่ฯ ธานี แสงรัตน์ ท่านมีความเห็นเช่นไร... รวมถึงจะดูแลให้ความช่วยเหลือคนไทยที่ถูกจับกุมครั้งนี้ หรือไม่อย่างไร...
…..
“คนไทยที่ตกทุกข์ได้ยากในต่างประเทศนะครับ เราต้องดูแลอยู่แล้ว ไม่ว่าจะอยู่ในฐานะเหยื่อหรือในฐานะผู้ต้องหาก็ตาม... แต่เราต้องดูครับ ถ้าเขาไม่ได้รับความยุติธรรมตามกฎหมายสหรัฐฯ เราต้องรีบเข้าไปช่วย แต่หากเป็นกระบวนการที่ดำเนินไปตามปกติ ก็ต้องว่ากันไปตามนั้น เข้าไปยุ่งเกี่ยวไม่ได้ แต่ถ้ามีเวลา เราก็ไปเยี่ยม” นี่คือคำตอบของท่าน....
ปัญหาคือทางสถานกงสุลใหญ่ฯ ไม่ทราบว่ามีคนไทยถูกจับกุมกี่คน และถูกคุมขับอยู่ที่ใดบ้าง... ไม่ใช่เฉพาะกรณีผู้ห้องหาในคดีค้ามนุษย์ ที่เพิ่งเกิดขึ้น แต่หมายถึงการจับกุมคนไทยในทุกกรณี
“เขาจะไม่บอกเรา เจ้าหน้าที่ผู้บังใช้กฎหมายจะไม่บอกเรา เพราะเราไม่ใช่ประเทศที่เป็น Mandatory Notification Countries ของเขา เขาก็เลยไม่แจ้งเรา แต่เขาจะมีกฎว่าจะต้องบอกผู้ต้องหาทุกคน ที่เป็นชาวต่างประเทศว่า คุณมีสทธิ์ที่จะแจ้งสถานทูตสถานกงสุลนะ แต่บางทีคนไทยเราก็ฟังไม่รู้เรื่อง อาจจะตื่นเต้น หรือบางคนจะอาย ไม่กล้าแจ้งให้เรารู้ เราก็เลยไม่ได้รับแจ้ง...”
ถามว่าทำไมไทยแลนด์ถึงไม่อยู่ในรายชื่อ Notification Countries ของอเมริกา กงสุลใหญ่ฯ ธานี แสงรัตน์ บอกว่ามันเป็นแบบนี้มาตั้งแต่ต้น
“มันมีอนุสัญญากรุงเวียนนานะครับ เรียกว่า Vienna Convention on Consular Relations ซึ่งตามปกติแล้ว ทุกประเทศเป็นภาคี รวมถึงไทยสหรัฐฯ ด้วย บอกว่าถ้าตำรวจ หรือหน่วยงานที่บังคับใช้กฎหมายทั้งหลาย จับคนชาติใดชาติหนึ่งก็จะต้องแจ้งสถานกงสุล หรือสถานทูตของประเทศนั้นโดยอัตโนมัติ แต่สหรัฐฯ เขาไม่อย่างนั้น เขาบอกว่าจะต้องมีความตกลงแบบทวิภาคี หรือ bilateral agreements ด้วย ซึ่งเขาทำกับหลายประเทศ แต่ไม่ได้ทำกับไทย ตั้งนานแล้วนะ เกิดมานานแล้ว”
ดังนั้น การติดต่อหรือขอเยี่ยมผู้ต้องหาชาวไทยที่ถูกจับกุมโดยหน่วยงานรักษากฎหมายในเขตอาณาของสถานกงสุลใหญ่ฯ จึงไม่ใช่เรื่องง่าย
“เราต้องสืบเสาะเอง บางทีก็ต้องใช้เวลานานมาก เมื่อหลายเดือนก่อน เราก็ไปเยี่ยมมาเหมือนกัน คนไทยถูกจับที่มินนิอาโปลิส เคสนี่แหละ เป็นผู้ถูกจับกุมชุดแรกในคดีค้ามนุษย์ คนนั้นเป็นคนถูกกล่าวหาว่าบริหารจัดการ ตั้งแต่ซื้อตั๋วให้ ส่งผู้หญิงไปค้าประเวณี ไปขายบริการทางเพศในเมืองต่างๆ ทำมานานพอสมควร ตำรวจเขาตามมานาน ก็จับได้ เราก็หาใหญ่เลยว่าถูกขังอยู่ที่ไหน ก็ไปเยี่ยมได้คนหนึ่ง เป็นผู้หญิง เยี่ยมได้ไม่กี่วันเขาก็ขอให้เราช่วยแจ้งที่บ้านเขา อะไรแบบนี้ เราก็ดำเนินการให้”
“ในกรณีที่มีการจับกุมล่าสุดเมื่อสองสัปดาห์ที่ผ่านมา เป็นสองสามีภรรยา ชาวแอลเอ เราก็หาตัวจนเจอแล้ว อยู่ที่คุกดาวน์ทาวน์ ผมกำลังให้กงสุลติดต่อไปเยี่ยม เพราะกรณีสองคนนั้นแกมีลูกสองคน ลูกเกิดที่นี่ แต่ในความหมายของไทยนี่ เขาก็ยังมีสัญชาติไทยอยู่ พ่อแม่เขาอยากส่งกลับไปเมืองไทย เพราะรู้ว่าคงต้องถูกดำเนินคดีเป็นเวลานาน อาจต้องโทษด้วย ก็เลยจะส่งไปให้ตากับยาย ตอนนี้ตายายบินมาแล้ว เมื่อวันอาทตย์ ก็จะรับตัวกลับไป สิ่งที่สถานกงสุลใหญ่ฯ ต้องทำคือเราต้องทำหนังสือแสดงความยินยอมจากพ่อแม่ เซ็นกำกับไว้แล้วมอบให้ตายายรับกลับไป และก็ออกหนังสือเดินทางชั่วคราวให้เด็กสองคนนี้ จะได้ไม่ต้องยุ่งยากเรื่องวีซ่า ให้ถือพาสปอร์ตไทยกลัยไปเลย นี่คือสิ่งที่เราช่วยเหลือได้ทันที ณ เวลานี้”
นอกจากกลุ่มคนไทยที่มีส่วนเกี่ยวข้องโดยตรงกับกระบวนการค้ามนุษย์แล้ว คนไทยที่ถูกจับกุมส่วนหนึ่ง โดยเฉพาะชาวแอลเอ ยังอยู่ในธุรกิจรับโอนเงินกลับเมืองไทยด้วย
“คือจริงๆ แล้ว การส่งเงินไม่ถูกต้องนี่ บางรายเขียนป้ายติดไว้เลย อันนี้มันก็น่ากลัวอยู่แล้ว แต่อาจจะไม่เข้าข่ายฟอกเงิน แต่บังเอิญว่าไปเกี่ยวข้องกับขบวนการค้ามนุษย์เข้า ก็เข้าข่ายฟอกเงินด้วย เพราะการค้ามนุษย์เป็นหนึ่งในฐานความผิดของการฟอกเงิน และโทษของการค้ามนุษย์นี้ค่อนข้างจะหนัก... การส่งเงิน ถ้าไม่ผ่านธนาคาร เขาไม่อนุญาตอยู่แล้ว ผิดอยู่แล้ว นั่นส่วนหนึ่ง แต่ส่วนที่เกี่ยวกับการค้ามนุษย์นี้ อย่างกรณีที่เราไปเยี่ยมนี่ เขาบอกว่าเขาซื้อตั๋ว ส่งเงิน เขาไม่รู้เรื่องค้ามนุษย์ แต่มันก็ปฏิบัติเสธลำบากนะครับ ก็ขึ้นอยู่กับทางอัยการ ทางศาล คงจะต้องดูหลักฐานกันต่อไป”
ถามท่านว่า เนื้อข่าวบอกว่ายังมีคนร้ายระดับหัวหน้าที่หลบหนีอยู่ที่ประเทศไทย ในส่วนนี้มีการติดต่อประสานงานกันหรือไม่ อย่างไร...
“โดยปกตินะครับ มันจะมีฐานความผิดอยู่สิบกว่าฐาน ค้ามนุษย์ก็อยู่ในนี้ด้วย ที่สามารถขอตัวผู้ร้ายข้ามแดนได้ สหรัฐฯ กับไทยมีอยู่ และเราก็ขอกันไปขอกันมาอยู่ตลอด ถ้าสหรัฐฯ เขาเห็นว่ามีหลักฐานแน่นหนาพอนะครับ ทางฝ่ายสหรัฐฯ โดยอัยการก็สามารถขอตัวผู้ร้ายข้ามแดนได้ ซึ่งเราก็ทำกันอยู่ในกรณีอื่นๆ ขึ้นอยู่กับสหรัฐฯ ว่าจะขอไปหรือไม่”
กรณีนี้ยังไม่มีการขอ? กงสุลใหญ่ฯ ธานี แสงรัตน์ ตอบว่าถ้ามีการติดต่อ ก็คงไม่ผ่านสถานกงสุลใหญ่ฯ
“เขาติดต่อกันโดยตรงครับ ไม่ได้ผ่านสถานกงสุล หรืออาจจะติดต่อสถานทูต เป็นเรื่องหว่างหว่างอัยการไทยกับสหรัฐฯ เขาจะติดต่อกันโดยตรง และตำรวจด้วย หลายๆ ครั้งที่มีการส่งผู้ร้ายข้ามแดน เขาก็ไม่ได้บอกทางสถานทูต สถานกงสุลนะครับ”
ข่าวที่เกิดขึ้น เป็นข่าวที่สร้างความเสื่อมเสียพอสมควรให้กับประเทศไทย ถามท่านว่าในฐานะเป็นข้าราชการผู้ใหญ่ที่นี่ ท่านรู้สึกอย่างไร...
“การค้ามนุษย์มันมีทุกประเทศนะครับ มีมากมีน้อยเท่านั้น เรื่องนี้ ถึงแม้ว่าคนไทยจะตกเป็นผู้ต้องหา เป็นเครือข่าย แต่เรื่องนี้เกิดในสหรัฐฯ ผมคิดว่าหน่วยงานบังคับใช้กฎหมายของสหรัฐฯ เขาจะต้องบังคับใช้กฎหมายของเขา และดำเนินคดีไปตามกระบวนการของเขานะครับ ผมคิดว่าสหรัฐฯ เขาก็ต้องดูแลประเทศตัวเองเหมือนกัน เราก็ต้องดูแลของเรา ต้องช่วยกัน ร่วมมือกัน กรณีนี้แสดงให้เห็นเลยว่าเครือข่ายมันโยงใยไปข้ามประเทศ หลายประเทศ ในสหรัฐฯ ก็มี...ในสหรัฐฯ เขาก็ต้องมีการบ้านให้ทำเหมือนกัน
“ผมกลับมองว่ามันเป็นบทเรียนนะ สำหรับผู้ที่จะถูกล่อลวงมา หรือสมัครใจมาค้าประเวณีในต่างประเทศ โดยเฉพาะในสหรัฐฯ ว่ามันมีโทษรุนแรงมาก โดยเฉพาะผู้ค้า หรือ trafficker นี่ โทษรุนแรงมาก ผมเคยประชาสัมพันธ์ไว้บนเว็บไซต์ของสถานกงสุลใหญ่ฯ ว่าหลายๆ รัฐ รวมถึออลาสก้านี่ โทษจะรุนแรงมาก ตัวเหยื่อก็จะมีโทษเหมือนกัน อาจจะลดหลั่นลงมา แต่ก็โดนเหมือนกัน”
นอกเหนือจากการทำงานเชิงรับแล้ว กงสุลใหญ่ฯ ธานี แสงรัตน์ ยังบอกด้วยว่าทางกระทรวงการต่างประเทศ ได้ทำการประชาสัมพันธ์เชิงรุกที่ประเทศไทยควบคู่มาโดยตลอด เพื่อเตือนผู้หญิงไทยให้ระมัดระวัง และคำนึงถึงผลลัพธ์ที่อาจเกิดขึ้น โดยเฉพาะกรณีที่ “สมัครใจ” มาทำงานขายตัวที่นี่
“เพราะคำว่าค้ามนุษย์ หรือ human trafficking มันมีคำจำกัดความที่ชัดเจน ทั้งในกฎหมายระหว่างประเทศ และในกฎหมายไทย ซึ่งเราก็เอากฎหมายระหว่างประเทศมาออกเป็นกฎหมายไทยนะครับ คำว่าค้ามนุษย์ หมายความว่า หนึ่ง คือการนำคน ข้ามประเทศ สองต้องมีการละมิดสิทธิ์ในขั้นตอนใดขั้นตอนหนึ่ง ไม่ว่าจะต้นทาง กลางทางหรือปลายทาง เช่นกักขังหน่วงเหนียว หรือบังคับให้ทำงานอย่างใดอย่างหนึ่ง อันนั้นเข้าข่ายค้ามนุษย์แล้ว จะมีเจตนาหรือไม่ สมัครใจหรือไม่ ไม่ใชประเด็นแล้ว” กงสุลใหญ่ฯ ธานี แสงรัตน์ กล่าวในที่สุด.