นักปราชญ์ทางพระพุทธศาสนาอธิบายเพิ่มเติมว่า สาเหตุที่พระพุทธเจ้าไม่เสด็จไปแสดงธรรมโปรดพระพุทธมารดาในสวรรค์ชั้นดุสิตที่พระองค์สถิตย์อยู่ตามผลแห่งมหากุศลกรรมของพระองค์นั้น เพราะเทวดาที่อยู่ในสวรรค์ชั้นดาวดึงส์ไม่สามารถขึ้นไปในสวรรค์ชั้นดุสิตได้ ด้วยบุญญานุภาพที่น้อยกว่า เพื่อให้โอกาสฟังธรรมแก่เทวดาเหล่านั้น พระพุทธองค์จึงทรงแสดงธรรมที่สวรรค์ชั้นดาวดึงส์ตลอดเวลา 3 เดือน ครั้นถึงวันแรม1 ค่ำเดือน 11 พระองค์จึงเสด็จลงจากเทวโลกที่เมืองสังกัสสนคร ชาวพุทธทั้งหลายจึงเรียกวันออกพรรษาอีกชื่อหนึ่งว่า วันเทโวโรหณะ (เทว+โอโรหณ) ซึ่งแปลว่า การลงจากเทวโลก หรือ เป็นการระลึกถึง วันคล้ายวันที่พระพุทธเจ้าเสด็จลงมาจากเทวโลก
ปัจจุบันนี้ สื่อต่างๆได้พากันถ่ายทอดสดความเคลื่อนไหว ในการทำบุญตักบาตรและการสืบสานวัฒนธรรมประเพณีอันดีงามเหล่านี้ให้ชมกันจากทุกพื้นที่ของประเทศไทย จึงเป็นวันแบ่งบุญครั้งใหญ่อีกวันหนึ่งที่ควรค่าแก่การอนุโมทนาชื่นชมยินดีของพุทธศาสนิกชนทั่วไทยและทั่วโลก จากการติดตามบรรยากาศการทำบุญในวันออกพรรษาที่ผ่านมา นอกจากจะรู้สึกปลาบปลื้มอิ่มเอิบใจจากการดูภาพสดๆแล้วยังมีข้อคิดเล็กๆน้อยมาแบ่งปันกันดังนี้
1 การที่พุทธศาสนิกชนแทบจะทุกหมู่บ้านของประเทศไทยพากันทำบุญตักบาตรพร้อมเพรียงกันอย่างนี้ นับเป็นบุญใหญ่ของประเทศที่ทุกคนทำออกมาจากจิตใจที่สดใสบริสุทธิ์จริงๆ งานบุญครั้งนี้จึงเป็นงานบุญใหญ่ของประเทศจริงๆ อาจจะกล่าวได้ว่าการทำบุญใหญ่อย่างพร้อมเพรียงกันเช่นนี้ปีหนึ่งมีครั้งเดียว เป็นการทำบุญที่ออกมาจากใจของทุกคนจริงๆ
2 ได้เห็นพุทธศาสนิกชนทำบุญกันอย่างพร้อมเพรียงเช่นนี้ เป็นปัจจัยหนึ่งที่บ่งชี้ว่า ท่ามกลางความเปลี่ยนแปลงทางเศรษฐกิจ สังคม การเมือง เทคโนโลยี ที่เป็นไปอย่างรวดเร็ว แต่จิตใจที่มั่นคงในพระพุทธศาสนา ในวัฒนธรรม และประเพณีที่เคยมีมาอย่างไรก็ยังคงเป็นไปอย่างนั้น แม้รูปแบบภายนอกจะต้องเปลี่ยนแปลงตามกฎแห่งพระอนิจจัง แต่สาระแห่งวัฒนธรรมประเพณีที่ตั้งอยู่บนพระพุทธศาสนายังเหนียวแน่นมั่นคงอย่างเห็นได้ชัด
3 เป็นการสร้างความเยือกเย็นสดชื่นเบิกบานให้ตนเอง ให้คนรอบข้าง ให้สังคมและประเทศชาติด้วยจิตใจอันดีงามของชาวพุทธทุกคน ที่ออกมาจากจิตใจอันใสๆปราศจากการจัดการจากปัจจัยภายนอกใดๆทั้งสิ้น ทุกอย่างจึงดำเนินไปอย่างราบรื่นเป็นธรรมชาติที่เห็นแล้วเจริญตาเจริญใจอบอุ่นเหลือเกิน
4 แม้พี่น้องจำนวนมากของเราต้องประสบอุทกภัยกันแทบสิ้นเนื้อประดาตัว ต้องกลับไปเริ่มต้นชีวิตใหม่หลังจากน้ำแห้งแล้ว แต่เมื่อถึงวาระบุญใหญ่เช่นนี้ก็มิได้ละเลย มาร่วมบุญกุศลกันอย่างพร้อมหน้าพร้อมตาตามมีตามเกิด อาจจะกล่าวว่า แม้ทรัพย์สินจะขาดแคลนชักหน้าไม่ถึงหลัง แต่สำหรับใจยังเต็มร้อยกับเรื่องบุญกุศล หากจะกล่าวได้ว่าพี่น้องชาวไทยร่ำรวยน้ำใจและร่ำรวยด้วยศาสนา วัฒนธรรมและประเพณีคงจะไม่ผิดพลาดไปจากความจริงแต่อย่างใด
5 เป็นสัญลักษณ์แสดงออกทางการปฏิบัติว่า พระพุทธศาสนายังคงตั้งอยู่อย่างมั่นคงในดวงใจของพุทธศาสนิกชนชาวไทยทุกคน
6 การที่พุทธศาสนิกชน ที่ไปศึกษาเล่าเรียนหรือทำงานต่างถิ่น เดินทางกลับบ้านไปทำบุญ เป็นการรวมญาติ พบพ่อแม่พี่น้องปู่ย่าตายาย เพื่อทำบุญร่วมกันในวัดใกล้บ้านอันเป็นศูนย์รวมใจตามแบบฉบับของวัดกลางบ้านซึ่งประสานกันเหมือนกายกับใจ เป็นการสร้างความสามัคคีที่เป็นไปอย่างธรรมชาติและยั่งยืน
7 ความเคลื่อนไหวเดินทางจับจ่ายใช้สอยของพุทธศาสนิกชน ทั้งในกรุงเทพมหานครและต่างจังหวัดก่อให้เกิดการกระจายรายได้อย่างกว้างขวางไปสู่ทุกภาคส่วนอย่างทั่วถึง โดยไม่ต้องอาศัยนโยบายทางการคลังหรือการบริหารจัดการของรัฐบาลแต่อย่างใด แต่เป็นการกระจายรายได้ที่เป็นประชาธิปไตยแท้ๆตามหลักการประชาธิปไตยว่า การกระจายรายได้ครั้งนี้ เป็นของประชาชน โดยประชาชน และเพื่อประชาชนอย่างแท้จริง
หากมองจากสายตาที่ไม่ลำเอียงและอคติใดๆกับพุทธศาสนิกชนชาวไทย ต้องภูมิใจว่า ทุกคนได้ปฏิบัติธรรมข้อที่ว่า ตนเป็นที่พึ่งของตนได้เป็นอย่างดีเสมอมา นี่คือรากฐานของเศรษฐกิจของประเทศจะอยู่กันได้อย่างยั่งยืนต่อไป สติปัญญาของบรรพบุรุษที่สร้างวัฒนธรรมและประเพณีอันดีงามอันส่งต่อมาถึงลูกหลาน บัดนี้ได้รับการสืบสานและปรับปรุงให้ดีขึ้นสอดคล้องกับเหตุการณ์อันเป็นปัจจุบันได้เป็นอย่างดี
ขอชื่นชมและเป็นกำลังใจแก่พุทธศาสนิกชนทั่วไทยและทั่วโลกที่ทำให้วันออกพรรษาและวันเทโวโรหณะมีความหมายในทุกมิติไม่ว่าจะเป็นศาสนา วัฒนธรรม ประเพณี วิถีชีวิต เศรษฐกิจ สังคมอย่างครบถ้วน ด้วยอำนาจแห่งบุญกุศลอันยิ่งใหญ่ที่ได้ช่วยกันทำในวันออกพรรษาที่ผ่านมานี้ จงเป็นพลวปัจจัยให้ท่านสาธุชนคนดีทั้งหลายเจริญด้วยพรชัย 4 ประการ คือ อายุ วรรณะ สุขะ พละ เข้าถึงความสะอาด สว่าง สงบ พบแต่ความสุขสงบเย็นภายใต้ร่มธรรมขององค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าตลอดไปเทอญ
ดร.พระมหาจรรยา สุทฺธิญาโณ เจ้าอาวาสวัดพุทธปัญญา เมืองโพโมน่า รัฐแคลิฟอร์เนีย สหรัฐอเมริกา
วันที่ 15 ตุลาคม 2562 เวลา 16.28 น.
วัดพุทธปัญญา