ในช่วงหลายเดือนที่ผ่านมา มีข่าวว่ารัฐแคลิฟอร์เนีย และเทศบาลเมืองซานฟรานซิสโก เสนอจะมอบเงินให้เปล่ากับคนผิวดำทุกคน บอกว่าเป็นเงินชดเชย หรือเงินเยียวยา (reparations payments) สำหรับประสบการณ์เลวร้ายอันเกิดจากนโยบายรัฐ ที่บรรดาคนผิวดำต้องประสบพบเจอมาในอดีต

เงินเยียวยาที่ว่านี้ จะจ่ายกันตาม “จำนวนปี” ที่คนผิวดำเผชิญความกดขี่ข่มเหงจากภาครัฐในแคลิฟอร์เนีย ซึ่งบอกกันตรงนี้ก่อนเลยว่าเป็นเงินก้อนโตมาก เช่นคนที่อยู่ในแคลิฟอร์เนียมา 70 ปี จะได้รับเงินก้อนโตกว่า 1.3 ล้านดอลลาร์ ไปทันที หากข้อเสนอนี้ผ่านเป็นกฎหมายของรัฐจริงๆ

เป็นการแสดงความ “สำนึกผิด” ของหน่วยงานรัฐ ที่เคยออกนโยบาย, กฎระเบียบ หรือกฎหมายต่างๆ ที่ปัจจุบันมองได้ว่า ทั้งเหยียดผิว และเลือกปฏิบัติแบบโจ่งแจ้ง เป็นเหตุให้คนผิวดำต้องประสบปัญหาสารพัดอย่างในการดำรงชีวิต และอาจส่งผลกระทบจนการใช้ชีวิตในปัจจุบันด้วย

โดย “นโยบายเหยียดผิวคนผิวดำ” ในประวัติศาสตร์รัฐแคลิฟอร์เนียที่พูดถึงนี้ มีการพูดถึงในหลายเรื่อง ตั้งแต่เรื่องการออกเสียงเลือกตั้ง การเป็นเจ้าของบ้าน การศึกษา ความคุ้มครองดูแลที่ไม่ได้สัดส่วน การคุมขัง ฯลฯ

โดยรัฐต้องการชดใช้ความผิดพลาดดังกล่าว โดยการการจ่ายเงินชดเชยให้คนผิวดำในรัฐทุกคน ตามจำนวนปีที่อยู่ในแคลิฟอร์เนีย คือตั้งแต่ปีเกิด หรือปีที่ย้ายถิ่นฐานเข้ามาในแคลิฟอร์เนีย และนับต่อมาจนถึงปี 2020

ล่าสุด เมื่อสัปดาห์ที่ผ่านมา (6 พฤษภาคม 2023) คณะกรรมาธิการ 9 คน ที่รัฐจัดตั้งขึ้นมาพิจารณาข้อเสนอนี้ เรียกว่า California’s reparations task force ได้ลงมติเห็นชอบกับข้อเสนอดังกล่าวแล้ว เชื่อว่าจะมีการเสนอเป็นญัตติเข้าสู่การพิจารณาของรัฐสภาของแคลิฟอร์เนียในอีกไม่นานหลังจากนี้

เราเชื่อว่าคำถามที่บรรดาคนผิวดำ และพวกเรา (ที่ไม่เกี่ยวข้องกับเงินก้อนนี้) อยากจะรู้ในเวลานี้ก็คือว่า หากกฎหมายฉบับนี้ผ่านรัฐสภาและได้รับการลงนามโดยผู้ว่าการรัฐขึ้นมาจริงๆ คนดำในรัฐแคลิฟอร์เนีย จะได้รับเงินชดเชยที่ว่านี้กันคนละกี่มากน้อย...

ในเวลานี้ยังไม่มีรายละเอียดว่าหากผ่านการพิจารณาและกลายเป็นกฎหมายของแคลิฟอร์เนียแล้ว คนผิวดำจะได้รับเงินชดเชยกันปีละเท่าไหร่ แต่องค์กรไม่หวังผลกำไร CalMatters ได้จัดทำเครื่องมือคำนวนเอาไว้ เพื่อเสนอให้กับรัฐสภาพิจารณาแล้ว

โดยสูตรคำนวนที่เรียกว่า How much reparations are African American residents owed? นี้ จะแยกย่อยเป็นเงินชดเชยที่คนผิวดำได้รับในสี่หัวข้อ คือ

1 ผลกระทบต่อสุขภาพ (health harms) จะจ่ายให้กับคนผิวดำที่อยู่ในแคลิฟอร์เนียระหว่างปี 1850–2020 โดยจะจ่ายชดเชยประมาณปีละ 13,619 ดอลลาร์
โดยเงินชดเชยข้อนี้ เป็นการคำนวนจากผลต่างของช่วงอายุ หรือ life expectancy ของคนผิวดำและผิวขาวในแคลิฟอร์เนีย

2 เงินชดเชยกรณีคนผิวดำจำนวนมากถูกจองจำแบบไม่เป็นธรรม และได้รับการปฏิบัติโดยผู้รักษากฎหมายแบบเกินกว่าเหตุ (Mass Incarceration & Over-policing) ชดเชยให้คนดำที่อยู่ในแคลิฟอร์เนียระหว่างปี 1971-2020 ประมาณปีละ 2,352 ดอลลาร์

เงินชดใช้ในข้อนี้ ใช้อัตราเงินเดือนเฉลี่ยของเจ้าหน้าที่รัฐเป็นตัวตั้ง เพราะนักโทษที่ถูกจองจำจะต้องทำงานแบบไม่รับค่าแรงให้กับรัฐ บวกกับเงินชดเชยการเสียอิสรภาพ (เช่นเดียวกับที่รัฐเคยจ่ายให้กับชาวญี่ปุ่นในอเมริกาที่ถูกคุมขังในช่วงสงครามโลกครั้งที่สอง)

3 ถูกกีดกันเรื่องที่อยู่อาศัย (Housing Discrimination) จ่ายให้คนผิวดำที่อยู่ในแคลิฟอร์เนีย ระหว่างปี 1933-2020 ประมาณปีละ 3,366 ดอลลาร์

คิดจากความเหลื่อมล้ำระหว่างคนผิวดำกับผิวขาวในการเป็นเจ้าของบ้าน อันเป็นผลมาจากความไม่เป็นธรรมขององค์กรรัฐ ที่เรียกกันว่า redlining (การปฏิเสธบริการต่างๆ สำหรับผู้อยู่ในบางพื้นที่)

4 ถูกกดขี่เชิงธุรกิจ (Devaluation of Businesses) สำหรับคนผิวดำที่อยู่ในแคลิฟอร์เนียระหว่างปี 1850–2020 โดยจะจ่ายให้คนละ 77,000 ดอลลาร์ โดยประเมินจากธุรกิจของคนผิวดำที่มีน้อย และผลประกอบการโดยเฉลี่ย

จะเห็นได้ว่าแต่ละหัวข้อ จะมียอดเงินชดเชยไม่เท่ากัน ส่วนใครจะได้มากน้อยเท่าไหร่ก็ขึ้นอยู่กับจำนวนปีที่อยู่ในแคลิฟอร์เนีย ยกตัวอย่างเช่น คนผิวดำที่อยู่ในแคลิฟอร์เนียมา 70 ปี คือตั้งแต่ปี 1950 ถึง 2020 มีสิทธิ์ได้รับเงินชดเชยมากถึง 1,381,198 ดอลลาร์ แต่หากอยู่แค่สิบปี คือระหว่าง 2010-2020 ก็จะได้รับเงินชดใช้ประมาณ 270,370 ดอลลาร์ เป็นต้น

โดยคณะกรรมาธิการด้านการจ่ายเงินชดเชยของรัฐ หรือ California’s reparations task force ซึ่งสนับสนุนกฎหมายจ่ายเงินชดใช้ให้กับคนผิวดำในรัฐแคลิฟอร์เนียแบบเต็มที่นี้ ยังให้ข้อมูลเพิ่มเติมด้วยว่า นับจากแคลิฟอร์เนียเข้าร่วมกับสหภาพในฐานะรัฐปลอดทาส (free state) เมื่อปี 1850 นั้น รัฐที่ 31 ของอเมริการัฐนี้ ไม่เคยบังคับใช้กฎหมายเพื่อรับรองความเสมอภาคสำหรับทุกคน อีกทั้งศาลสูงของรัฐยังยอมรับและบังคับใช้กฎหมายทาสหลบหนีของรัฐบาลกลาง (the federal Fugitive Slave Act) ทำให้มีการจับกุมทาสหลบหนีและส่งกลับให้นายทาสต่อเนื่องมาอีกกว่าสิบปี ก่อนจะมีการเลิกทาสอย่างเป็นทางการ

ส่วนองค์กรไม่หวังผลกำไร CalMatters เจ้าของสูตรคำนวนเงินชดใช้สำหรับคนผิวดำในแคลิฟอร์เนีย ซึ่งสยามทาวน์ยูเอส ได้คัดลอกมานำเสนอนี้ ยังบอกด้วยว่า รัฐจะต้องตั้งหน่วยงานใหม่ขึ้นมาเพื่อรับผิดชอบช่วยเหลือคนผิวดำให้ได้รับเงินช่วยเหลือกันทั่วถึงด้วย

แม้ว่าข้อเสนอชดใช้ความผิดให้กับคนผิวดำของรัฐแคลิฟอร์เนีย จะเป็นรูปร่างที่ชัดเจนและผ่านขั้นตอนสำคัญมาหลายขั้นแล้วก็ตาม แต่ก็ยังคงต้องจับตาดูกันต่อไปว่า ข้อเสนอนี้จะผ่านการพิจารณาของรัฐสภาหรือไม่ หรือจะต้องมีการแก้ไขปรับปรุงกันอีกอย่างไร

แต่ที่แน่ๆ เรื่องที่เล่ามานี้ มีความน่าสนใจอย่างมาก เพราะถือเป็น “ก้าวประวัติศาสตร์” ของรัฐแคลิฟอร์เนีย และของประเทศอเมริกากันเลยทีเดียว...