ก่อนพระพุทธเจ้าจะเสด็จดับขันธปรินิพพาน ทรงแสดงธรรมจำนวนมากมาย ทั้งขนาดยาวและขนาดสั้น มีทั้งเรื่องปรากฏการณ์ สถานการณ์และข้อปฏิบัติที่ก่อให้เกิดประโยชน์แก่ตนเองและผู้อื่นอย่างสม่ำเสมอ พระองค์ทรงแสดงขั้นตอนแห่งการพึ่งตนและพึ่งธรรม ก่อนจะพึ่งตน ต้องพึ่งธรรม เมื่อพึ่งธรรม เต็มที่จึงพึ่งตน หลักธรรมทั้งสองอิงอาศัยกันและกันอย่างใกล้ชิด

หลักแห่งการพึ่งธรรม พระองค์ทรงสอนให้พิจารณาธรรมหมวดสำคัญหมวดหนึ่งอันเป็นธรรมะเรื่องใหญ่ในชีวิต เรื่องนั้นก็ คือ เรื่อง สติปัฏฐาน 4 เรื่องสติปัฏฐาน 4 นั้นว่ากันตามจริงแล้วพระพุทธเจ้าตรัสไว้หลายแห่ง ที่ละเอียดละออกมากที่สุดก็มีเรียกว่า มหาสติปัฏฐาน 4 ในที่นี่ ทรงตรัสสั้นที่สุดครอบคลุมเนื้อหาทั้งหมดไว้ได้ โดยพระองค์ตรัสอย่างตรงประเด็นว่า 

1. จงพิจารณาเห็นกายในกาย มีความเพียรเครื่องเผากิเลส มีสัมปชัญญะ มีสติถอนความพอใจและความไม่พอใจในโลกออกเสียได้

2. จงพิจารณาเห็นเวทนาในเวทนาทั้งหลาย มีความเพียรเครื่องเผากิเลส มีสัมปชัญญะ มีสติ ถอนความพอใจและความไม่พอใจในโลกออกเสียได้

3. พิจารณาจิตในจิต มีความเพียรเครื่องเผากิเลส มีสัมปชัญญะมีสติถอนความพอใจและความไม่พอใจในโลกออกเสียได้

4. พิจารณาเห็นธรรมในธรรม มีความเพียรเครื่องเผากิเลส มีสัมปชัญญะมีสติ ถอนความพอใจและความไม่พอใจในโลกออกเสียได้

อ่านแล้วได้ความกะทัดรัดชัดเจน เป็นภาคปฏิบัติจริงๆจนไม่ต้องขยายความใดๆ เช่นคำว่า มีความเพียรเครื่องเผากิเลส บ่งชัดว่า มนุษย์มีความเพียรของตนแต่ละคน แต่จะนำความเพียรไปปล่อยใจตามกิเลส หรือ จะใช้ความเพียรไปเผากิเลส ขึ้นอยู่กับการสะสมของแต่ละคน ในที่นี่ หากใครคิดว่า เกิดมาอายุอานามก็มากแล้ว ขืนตั้งอยู่ในความประมาทจะตายเปล่า ชีวิตจะถูกกิเลสเผาไหม้กลายเป็นเถ้าถ่านจนวาระสุดท้าย ในที่นี่พระพุทธเจ้าตรัสไว้ชัดเจนแล้วหากจะพึ่งธรรมต้องทำความเพียรเครื่องเผากิเลส ไม่เผลอให้กิเลสเผา

เมื่อพิจารณาทวนแล้วทวนอีกก็ประจักษ์ชัดว่า ถ้าเห็นความไม่แน่นอนของชีวิตที่แสนจะไร้สาระหาตัวจนไม่พบเช่นนี้ ต้องรีบทำความเพียรเผากิเลส เพื่อพบกับอิสระภาพจากความชอบชังดั่งที่พระองค์ชี้ทางไว้แล้วนั่นแล

วันที่ 12 มกราคม 2564 เวลา 18.15 น.

     วัดพุทธปัญญา เมืองโพโมน่า รัฐแคลิฟอร์เนีย สหรัฐอเมริกา