โดย : ดร.พระมหาจรรยา สุทธิญาโณ

หากจะมองตามช่องแห่งเวลา ‘ปัจจุบันขณะ’ ช่องแคบที่สุด ‘ปี’ ช่องกว้างที่สุด 

เวลาที่ใครๆ จะพูดถึงหรือคิดถึงช่องว่างแห่งเวลา มักจะพูดหรือคิดถึงช่องว่างที่กว้างๆ เช่นเดือนหรือปี มากกว่าคิดถึงปัจจุบันขณะที่มีอยู่ตลอดเวลา ที่นี่ เดี๋ยวนี้ โดยไม่ต้องผ่านการรอคอย อย่างวันสำคัญ เช่นวันปีใหม่ วันเกิด วันวาเลนไทน์ วันแรงงาน วันวิสาขบูชา วันพ่อหรือวันแม่ ตลอดถึงวันอื่นๆ ที่ให้ความหมายอย่างสำคัญเพียงปีละครั้ง หรือ มากกว่านั้น

ชีวิตจะใหม่ปีละครั้งหรือ จึงได้จัดฉลองกันอย่างใหญ่โตมโหฬาร สนุกสนานกันสุดฤทธิ์สุดเดช 

บางคนคิดว่า ชีวิตแก่ปีละครั้ง แต่บางคนคิดว่า ความแก่คืบคลานเข้ามาหาชีวิตทุกลมหายใจ 

จะคิดอย่างไรก็เป็นความเห็นส่วนตัว เป็นความเชื่อส่วนตัว และเป็นอุดมการณ์ส่วนตัวที่ผ่านการศึกษาเรียนรู้ สำคัญมั่นหมาย ได้ประสบการณ์มาตลอดชีวิต

มองมิติแห่งกาลเวลา จากมุมมองของพระสงฆ์ที่คลุกคลีอยู่กับหลักพุทธธรรมเรื่องปัจจุบันขณะมาแทบทั้งชีวิต ก็จะมีคำตอบว่า ความใหม่ของชีวิตมิได้มีปีละครั้ง แต่ความใหม่ของชีวิตมีได้ทุกลมหายใจเข้าออก หากมองทั้งชีวิตสามารถกล่าวได้ว่า ทั้งกายและจิตเป็นสิ่งใหม่ตลอดเวลาตามที่พระพุทธเจ้าตรัสว่า สังขารทั้งหลายไม่เที่ยง คือ กายก็เปลี่ยนทุกขณะ แต่มองไม่ค่อยชัด หากมองง่ายๆ ที่ลมหายใจก็จะพบความจริงว่า ชีวิตเปลี่ยนไป ได้ชีวิตใหม่เสมอ โดยเห็นชัดว่า ลมหายใจคือ กายตราบใดยังไม่ตาย ล้วนเปลี่ยนไปไม่เคยหยุด ส่วนจิตก็เช่นเดียวกันตราบใดที่กายยังไม่แตกดับ ต้องเกิดดับตลอดเวลา

กายและจิตจึงเป็นสภาวธรรม และเป็นปรากฏการณ์ใหม่ตลอดเวลา ปรากฏการณ์แห่งกายและจิตและการทำงานของกายและจิตทั้งปวงนี้ เรียกว่าธรรมะ แปลว่า สิ่งที่ปรากฏมีอยู่จริง เกิดแล้วดับทันที ดับแล้วผ่านไปไม่เคยหวนกลับมา พระพุทธเจ้าจึงตรัสว่า สัพเพ ธัมมา อนัตตา ปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้นจากเหตุปัจจัยนี้ เป็นอนัตตา ไม่สามารถบังคับได้ ขอร้องไม่ได้ ไร้ตัวตน ไม่ใช่เรา ไม่ใช่ของเรา ไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนของเรา ไม่ใช่ของใคร

ทั้งกายและจิตหรือชีวิตนี้เคลื่อนไหว เลื่อนไหล เคลื่อนคล้อยไหลเรื่อย ใหม่เสมอ ความเป็นเด็ก ความเป็นหนุ่มสาว ความแก่เฒ่าชรา และความตายแล้วเป็นความใหม่ที่มีผลมาจากกระแสแห่งอนิจจัง ทุกขังและอนัตตาทั้งสิ้น ไม่มีอะไรน่าพิศวง น่ารัก น่าใคร่ น่าพอใจ เพราะมันไหลเรื่อยไม่ให้ใครยึด ไม่ให้ใคร ครอบครอง อาจจะมีโลกบัญญัติว่า คนนั้นครอบครองสิ่งนั้น คนนี้ครอบครองสิ่งนี้ แต่ปรมัตถบัญญัติ ไม่มีคนและไม่มีการครอบครองใดๆ คงมีแต่เหตุปัจจัยไหลเรื่อยไปตามเหตุปัจจัยที่หนุนเนื่องกันเท่านั้น

ปีใหม่จึงไม่มีอะไรนอกจากการเลื่อนไหล เคลื่อนไหวของสรรพสิ่งตามเหตุปัจจัยที่กาลเวลากับความเปลี่ยนแปลงล้วนแสดงให้เห็นสิ่งใหม่ๆ ความสมหวัง ความผิดหวัง ความสุขความเศร้าที่มาเยือน ล้วนเป็นของใหม่ๆ ที่มาตามเหตุปัจจัยทั้งสิ้น 

ในวาระปีใหม่นี้ลองอยู่กับความจริงในปัจจุบันขณะว่า กำลังเป็นอย่างไร รู้ตามที่เป็นจริง ถ้ารู้สึกทุกข์ ก็ตระหนักว่า ความทุกข์นี้มาจากเหตุปัจจัย เหตุปัจจัยแห่งทุกข์ปรากฏเมื่อไร ก็ทุกข์เมื่อนั้น ไม่ต้องรอถึงปีหรือเดือนใหม่ หากรู้สึกมีความสุข ก็ตระหนักชัดว่า ความสุขนี้ก็มาจากเหตุปัจจัย ซึ่งมาให้ผลตอนปีใหม่พอดี ก็กล่าวขึ้นจากใจที่เห็นแจ้งตรงจุดแห่งกาลเวลาขณะนั้นว่า สุขสันต์วันปีใหม่...

วันที่ 29 ธันวาคม 2563 เวลา 9.55 น.

วัดพุทธปัญญา เมืองโพโมน่า รัฐแคลิฟอร์เนีย สหรัฐอเมริกา